Digitale druk bij jongeren. Debra De Groote UAntwerpen

Hoe wegen sociale media op vriendschap bij jongeren? Vrienden skippen, de kunst van taggen en eindeloze streaks: Debra De Groote onderzocht de digitale druk die dat teweeg brengt. “Als jij het online wereldje van je leerlingen kent, kan je conflicten sneller ontmijnen.” Debra De Groote: “Ik onderzocht bij jongeren tussen 13 en 15 jaar wat de invloed is van sociale media op hun vriendschapsrelaties. Voor alle duidelijkheid: uit die online contacten vloeit veel positiefs voort. Onderzoek toont aan dat jongeren zich dankzij hun smartphone meer verbonden voelen met leeftijdsgenoten, en dat het hen helpt om meer diepgang in vriendschappen te brengen.” “Ze investeren immers ook in hun band wanneer ze elkaar niet zien. En tijdens corona nam de waarde van dat online contact vermoedelijk toe. Tegelijk schept die constante bereikbaarheid hoge verwachtingen en staan vriendschappen onder extra druk. Als jongeren daar niet verstandig mee omgaan, loeren conflicten en pestgedrag om de hoek.”

In haar scriptie ‘Vriendschap 2.0: altijd online – nooit alleen‘ bekijkt Debra De Groote (Communicatiewetenschappen, UAntwerpen) hoe sociale media op vriendschap weegt. Met haar onderzoek haalde ze de shortlist van de Klasseprijs 2020.

Les 1: Echte vrienden skip je niet

Debra De Groote: “Wie WhatsApp gebruikt, kent de “gelezen”-functie: 2 blauwe vinkjes die je vertellen dat de ontvanger je bericht zag. Ook volwassenen voelen zich dan verplicht om snel te antwoorden. Voor jongeren is die druk nog groter, bleek tijdens mijn onderzoek. Een bericht van een goede vriend skippen? Doe je niet. Jongeren aanvaarden dat niet van elkaar. Wie op Snapchat niet antwoordt, krijgt meteen een Whatsappje, een sms, een videocall. Dat je aan je huiswerk zit of aan het sporten bent: heel wat jongeren vinden dat geen geldig excuus om niet meteen te reageren.”

Les 2: Streaks geef je niet op

Debra De Groote: “Sommige apps beïnvloeden het menselijk gedrag nog sterker dan die ‘gelezen’-functie. Stuur je verschillende dagen na elkaar snaps heen en weer, dan beloont Snapchat die vriendschap. Naast je gesprek verschijnt een vlammetje én het aantal opeenvolgende dagen dat jij en je vriend al een streak hebben: een waardemeter voor jullie vriendschap. Jongeren gaan ver om zo’n reeks in stand te houden. Weekendje Ardennen en geen bereik? Geen nood, je vriend krijgt je wachtwoord en onderhoudt de relatie netjes in jouw plaats.”

Les 3: FOMO is overal

Debra De Groote: “De beruchte ‘kringetjes’ op de speelplaats maken online net zo goed brokken. WhatsApp-groepen en groepsgesprekken op Instagram: wie mag erin, wie niet, wie beslist daarover? En je tijdlijn op Instagram maakt je pijnlijk duidelijk dat je er niet bij was in het skatepark of in de winkelstraat. Omdat alles online komt, staat de fear of missing out op scherp.”

Les 4: Taggen en taggen is 2

Debra De Groote: “Of je nu op de foto staat of niet: jongeren taggen elkaar. Met sociale codes die volwassenen vaak niet kennen. Als je op een selfie iemand tagt in de buurt van zijn hoofd, duidt dat op een hechte vriendschap. Minder nabije vrienden tag je iets verderaf. Op 1 post kan je maximaal 20 mensen taggen. Een snelle manier om likes te scoren, en tegelijk een moeilijke afweging: wie tag je, wie niet?”

Les 5: Wachtwoorden kan je delen

Debra De Groote: “Meestal weten je leerlingen wel hoe belangrijk online privacy is. Maar in vriendschappen springen ze er soms laks mee om. Niet alleen als ze even hun wachtwoord uitlenen om een streak op Snapchat te redden. Wachtwoorden delen is ook een vertrouwenstest: ‘wij hebben geen geheimen voor elkaar’. Tot het botst – niet uitzonderlijk bij tieners – en je vriend of vriendin dat misbruikt. In jouw naam met anderen chat of op je profiel een foto deelt die je niet openbaar wil zetten.”
Tijd voor klaschat

Debra De Groote : “Jongeren beschermen zichzelf soms door onbereikbaar te zijn. Ze muten meldingen, schakelen naar vliegtuigstand. Of ze ontwijken gekwetste reacties door hun verhaal op Instagram maar met een paar vrienden te delen en hun locatie op Snapchat uit te schakelen – anders ziet iedereen meteen met wie je rondhing. Sommigen maken het heel complex en schakelen tussen verschillende profielen. Je leerlingen kennen de valkuilen van sociale media, ze merken de extra druk op hun vriendschappen. Maar met dat besef hun gedrag aanpassen: dat is een grote stap.”

“Leraren die inzicht hebben in wat online speelt, kunnen hun leerlingen daarbij helpen. Enerzijds hebben jongeren nood aan technische kennis. Hoe schakel je die ‘gelezen’-functie uit, hoe bescherm je je privacy? Maar ga vooral het gesprek over hun online relaties aan. Hoe vertel je aan je beste vriend dat je die streak op Snapchat als een druk ervaart? Hoe vat jij het op als iemand niet langer zijn wachtwoord met je wil delen? In vriendschappen is dat voor veel jongeren een taboe, en dat kan jij als leraar bespreekbaar maken.”